تاثیر ساختار جملات بر ادیت در ویولن۱

ویولن، سازی با توانمندی های بسیار در زمینه اجرای موسیقی است و این موضوع حاصل از امکاناتی است که پیش از هر عاملی، ساز با ویژگی های منحصر به فرد خود در زمینه طراحی و ساخت و نیز اصلاحات انجام گرفته بر روی آن در طی چند قرن، در اختیار نوازندگان و آهنگسازان قرار داده است و هنرمندان با بهره گیری از این خصوصیات، تکنیک های مختلف نوازندگی این ساز را ابداع کرده و آن را پرورش داده اند.

با نگاهی بر آثار بر جای مانده از نوازندگان بزرگ ویولن و سیر پیشرفت و تکامل تکنیک نوازندگی این ساز در طی تاریخ، به اسامی بزرگانی چون کرلی، تارتینی، ویوالدی، ویوتی، پاگانینی، ویوتام، وینیاوسکی و… بر خواهیم خورد که هر یک در دوره حیات خویش با نوآوری ها و ارتقای سطح تکنیک در زمینه نوازندگی و آثار، باعث پیشرفت و تکامل هنر نوازندگی این ساز گشته و جالب اینجاست که این پیشرفت هم گام با تکامل ساخت ویولن و آرشه بوده است.

در این میان، توانمندی ویولن در زمینه نواختن نت های مشخص به اشکال متفاوت در پوزیسیون ها و سیم های مختلف و با آرشه گذاری های گوناگون باعث می گردد تا دست نوازنده ویولون در اجرا بسیار باز بوده و نوازندگان مختلف با نگرش ها و دیدگاه های متفاوت اجرایی، انواع مختلفی از ادیت در ویولن را در اجرای جملات آثار برگزینند و از همین روست که همواره شاهد اجراهایی با خصوصیات و تاملات کاملا متفاوت با یکدیگر از یک اثر هستیم و همین تفاوت نگرش ها و قرائت ها است که باعث بروز خلاقیت ها و آفرینش های مجدد و زیبا از یک اثر مشخص می گردد.

اما در این میان نکته ای که نباید از آن غافل بود تاثیری است که ساختار بعضی جملات خاص در آثار، بر ادیت قطعات می گذارد. همانطور که اشاره شد نوازندگان با دیدگاه های متفاوت اجرایی و نیز بهر گیری از ویژگی های منحصر به فرد ویولون، امکان انتخاب و گزینش حالات متفاوتی از اجرای جملات در یک اثر را خواهند داشت؛ اما گاه عوامل ساختار باعث می شوند تا انواع گزینه های متفاوت و قابل اجرای یک جمله خاص کنار گذاشته شوند و در نهایت یک منطق، حاکم بر روش اجرای یک جمله گردد.

• فرم اجرایی جملات اولین و مهمترین عامل تاثیرگذار بر منطق آرشه و انگشت گذاری است. در بسیاری از قطعات، مجموعه میزانهایی وجود دارند که به لحاظ شکل و فرم اجرایی دارای ساختاری یکسان و همانند هستند و به طور معمول برای نواختن آنها از یک یا چند تکنیک خاص که حالتی تکرار شونده دارد، استفاده می گردد.

• عامل بصری در نوازندگی ویولن که به درک بیننده از نوازندگی شخص باز می گردد و تاکید بر “ماهیت دیدن” از آنچه به مورد اجرا است، دارد. به گونه ای که گاه منطق حاکم بر بینایی و زیبایی شناسی حاصل از آن حکم می کند تا گزینه ای مشخص از میان سایر گزینه های ممکن، انتخاب شود و سایر گزینه ها بر اثر منطق حاکم بر این عامل، برای اجرای یک جمله به کنار گذاشته شوند.

جالب اینجاست که در زمینه نوازندگی ویولن هرگز نباید از تاثیرگذاری عامل بصری نواختن این ساز بر شنونده غافل بود و این از مواردی است که جاذبه و کشش بسیاری را در زمینه علاقه مندی به این ساز و لذت از نواختن آن ایجاد می کند. بنابراین، این اصل هم در شیوه نواختن زیبا و صحیح این ساز و رعایت اصول نوازندگی ویولن و هم در نحوه ادیت در ویولن بهتر است مورد توجه قرار گیرد.

• عامل شنوایی که تاکید بر “ماهیت شنیدن” شخص شنونده دارد و متاثر از عواملی چون تمپو، قدرت صدا، گلیساندو، زنگ و تمبرهای مختلف صدایی قابل اجرای یک نت و یا یک مجموعه نت می باشد و حاصل از امکاناتی است که ساز و تکنیک اجرایی در اختیار نوازنده قرار می دهد. این عامل نیز می تواند منطق حاکم بر گزینش نوع خاصی از ادیت در هنگام نواختن یک جمله گردد.

• وابستگی موسیقی به زمانه و دورانی که موسیقی در آن تصنیف گشته و سبک موسیقایی رایج در آن دوران هنری و وابستگی این شاخه از هنر به دیگر هنرها چون نقاشی، معماری و… نیز می تواند باعث گردد تا سیاقی خاص بر روش آرشه و انگشت گذاری حاکم گردد.

در اینجا لازم به یادآوری است که گاه ترکیبی از عوامل فوق می تواند تاثیرگذار بر منطق ادیت جملات خاص گردد. حال با این مقدمه، می توان به چگونگی تاثیرگذاری ماهیت عواملی چون دیدن، شنیدن، سبک و… و تاثیر آنها بر موسیقی که ایجاد کننده ساختار و فرم اجرایی در جملاتی خاص است، پی برد و از منطق انتخاب و گزینش ادیت در دسته جملاتی که این عوامل بر آنها تاثیر گذاشته است، آگاه گشت. در قسمت های بعدی بیشتر به تشریح این عوامل خواهم پرداخت.

این مطلب نخستین بار در مجلۀ موسیقی گفتگوی هارمونیک منتشر گردیده است